SETUP en Open State Foundation hebben zojuist de SOS Tech Awards uitgereikt: vier awards voor transparantie en verantwoordelijkheid in de digitale samenleving. De vier winnaars zijn bekend! Zij vertegenwoordigen het beste én slechtste voorbeeld op het gebied van digitale transparantie en genomen verantwoordelijkheid na digitale misstappen.
Jury Glass Box en Black Box
De jury van de Glass Box en Black Box is samengesteld door Open State en bestond uit:
- Alex Brenninkmeijer (Lid van de Europese Rekenkamer en faculteitshoogleraar Institutionele aspecten van de rechtsstaat)
- Ruben Brave (Managing partner Entelligence )
- Piek Visser-Knijff (onafhankelijk data-ethicus)
- Jelle Prins (co-founder operator.exchange)
Op 23 maart reikten zij virtueel de awards uit.
Glass Box Award gaat naar de indieners van de Wet open overheid
Digitale transparantie door middel van open data kan veel maatschappelijke en economische waarde creëren. Met de Glass Box Award spreekt de Open State Foundation waardering uit de partijen die in het afgelopen jaar voor meer digitale transparantie hebben gezorgd.
S. van Weyenberg en B. Snels ontvingen de Glass Box voor het indienen van de Wet open overheid, een wetsvoorstel dat transparantie vanuit de overheid bevordert, en hun inzet op dit beleidsterrein. In de nasleep van de toeslagen affaire, die het desastreuze effect van het gebrek aan openheid aantoont, vond de jury dat de maatschappelijke impact van een transparante overheid benadrukt moet worden. Jurylid Alex Brenninkmeijer, Nederlands lid van de Europese Rekenkamer, benadrukte: “een Open Overheid is essentieel in onze samenleving, in onze democratie en ook voor het vertrouwen van de burger in de overheid”. De jury benadrukte dat het een zware klus is om zo een wet door de Kamer te loodsen, daarnaast is het een aanmoediging voor andere Tweede Kamerleden om het systeem te corrigeren.
Black Box Award voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Omdat er nog volop ruimte is voor verbetering op het gebied van open data, hadden we ook een Black Box Award klaarstaan. Deze is bedoeld voor instanties, overheden of personen die in het afgelopen jaar voor een achteruitgang of stagnatie in digitale transparantie hebben gezorgd.
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zijn de winnaars van de Black Box vanwege het onvolledig openbaar maken van de agenda van haar bewindslieden. Het ministerie van LNV laat zien niet structureel agenda-afspraken vast te leggen en bij te werken, ondanks dat de verantwoordelijkheid hiervoor bij het ministerie ligt. Volgens de jury is de mate van gebrek aan openheid bij het ministerie LNV duidelijk afgebakend: er is een duidelijke regel over het openen van de agenda’s van bewindspersonen sinds 2018 en uit het kleine aantal geregistreerde afspraken met externe partijen zag de jury een ministerie met weinig transparantie. “Het is van belang voor burgers, journalisten en andere partijen om te weten wie er mogelijk invloed hebben op het beleid van het ministerie”, onderbouwd Piek Visser-Knijff, onafhankelijk data-ethicus en filosofe.
Dode Mussen winnaar
Organisaties wapperen graag met hun PR-vlag als technologische misstappen aan het licht komen. Maar leiden hun excuses en beloften ook tot de nodige verandering? Of worden we blij gemaakt met een dode mus?
Het Ministerie van Justitie en Veiligheid ontvangt de Dode Mussen Award vanwege de Wet Gegevensverwerking Samenwerkingsverbanden ofwel Super SyRI. Vorig jaar sprak de rechtbank een verbod uit op Systeem Risico Indicatie (SyRI). Het systeem koppelde duizenden gegevens aan elkaar om te bepalen of jij een “risicoburger” bent die mogelijk fraude gaat plegen. Burgers werden ten onrechte als potentiële criminelen aangemerkt, en het systeem discrimineerde omdat alleen armere wijken gescreend werden.
Tamara van Ark beloofde als toenmalig verantwoordelijk minister dat zij lering zou trekken uit het instrument SyRI. Maar in plaats daarvan stemde de Tweede Kamer in met de Wet Gegevensverwerking Samenwerkingsverbanden (WGS) waarmee overheden en private partijen op nog grotere schaal data kunnen delen en verwerken. Daarmee worden nu meer ingrijpende risico-indicatie systemen opgetuigd. De wet krijgt daarom de bijnaam “Super SyRI”. Omdat minister Grapperhaus het wetsvoorstel voor Super SyRI heeft verdedigd in de Tweede Kamer en geen lering heeft getrokken uit het SyRI debacle, ontvangt zijn ministerie de Dode Mussen Award.
Lees ook de volledige reactie vanuit het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Levende Mussen winnaar
Organisaties die wèl leren van hun fouten en gaandeweg meer verantwoordelijkheid nemen voor de impact van hun eigen technologie, verdienen een Levende Mussen Award. KPN ontvangt de Levende Mussen Award vanwege haar oprechte excuses en effectieve vervolgstappen na de 112 storing.
Hoewel de andere genomineerden waardevolle stappen hebben gezet, heeft KPN het beste laten zien wat het betekent om verantwoordelijkheid te nemen en effectief te reageren op je eigen fouten. In de zomer van 2019 was de meldkamer van 112 drie uur lang niet bereikbaar door een fout bij KPN. Drie mensen kwamen tijdens deze storing om het leven. Daar kwam een storing bij NL-Alert bovenop, waardoor bij veel KPN-klanten de meldingen niet aankwamen.
De mate waarin organisaties verantwoordelijkheid nemen voor technologische misstappen meet SETUP af aan hun Dode mussen-index. Naast oprechte excuses en inzicht in de gemaakte fout, heeft KPN effectieve vervolgstappen genomen door alle aanbevelingen uit het onderzoeksrapport over te nemen en verhoogde bewaking in te stellen om een herhaling van misstappen te voorkomen. Ook is een tegemoetkomingsregeling opgezet voor iedereen die de bewuste dag schade heeft geleden. Sorry zeggen, heldere communicatie, anticiperen op voortschrijdend inzicht en compensatie; dat is een dikke Levende Mussen Award waard!
Terugkijken stream
De uitreiking van de SOS Tech Awards is nog t/m 1 mei 2021 te zien via sostechawards.nl